Çocukluk Çağı Travmaları
Travma, yara, hasar ve yenilgi anlamına gelmekte olan Yunanca bir kelimedir. Tıpta vücudun doğal savunmasını aşan ve iyileşme için tıbbi yardım gerektiren kritik bir bedensel yaralanma, yara veya şok anlamına gelmektedir (Koenen vd. 2010). Psikolojik travma ise; yaralanmaya, ölüme veya fiziksel bütünlüğe tehdit oluşturduğu ve korku, dehşet ve çaresizlik duygularına sebep olduğu algılanan deneyimler olarak tanımlanmıştır (APA, 2000). Travma tek bir olay anında ortaya çıkabilir veya maruz kaldığımız tekrarlı deneyimler sonucu da oluşabilir. Travmatik olaylar istismar, şiddet, ihmal, kayıp, kazalar, felaketler, savaş ve başka duygusal olarak zarar verici deneyimleri içerir. Dünya sağlık örgütü (WHO, 1999) çocukluk çağı travmalarını sorumluluk, güven veya güç ilişkisi içerisinde çocuğun sağlığı, yaşamı, gelişimi veya benlik saygısı için gerçek veya potansiyel şekilde zarar verici olabilecek fiziksel ve / veya duygusal kötü muamele, cinsel istismar, ihmal veya ihmalkar davranış veya ticari gelir veya diğer sömürüler olarak tanımlamıştır.
Duygusal İhmal
Duygusal ihmal, çocukların duygusal ihtiyaçlarının karşılanmadığını ifade eder. Bunun içinde yeterli bakım ve ilginin sağlanmaması, çocukların aile içi şiddete tanık olmalarına izin verilmesi, çocuğun uyumsuz davranışlarına bilerek izin verilmesi, duygusal ve davranışsal zorlanmalar için bakım aramak konusunda yetersizlik ve yeterli yapının sağlanamaması vardır.
Fiziksel İhmal
Fiziksel ihmal çocukların fiziksel ihtiyaçlarının karşılanmadığını ifade eder. Yeterli besinin, giyimin, kişisel hijyenin, gözetim ve medikal ilginin sağlanmaması fiziksel ihmal örneklerinden bazılarıdır.
Duygusal İstismar
Duygusal istismara örnek olarak çocuğun gelişimine uygun destekleyici bir çevre sağlamamak, birincil bağlanma figürünün ulaşılabilir olmaması, ev içi şiddete tanık olmak verilebilir. Bunun yanında çocuğun sorumluluk, güven veya güç ilişkisi içerisinde olduğu biri tarafından veya kontrolünde hareketinin kısıtlanması, küçümseyici, suçlayıcı, tehdit edici, karalayıcı, korkutucu, ayrımcı, alay edici, reddedici muamelelere maruz kalması da duygusal istismar olarak ele alınır.
Fiziksel İstismar
Fiziksel istismar çocuğun güç, güven veya sorumluluk sahibi olan kişi tarafından veya kontrolünde fiili veya potansiyel olarak fiziksel zararına sebep olabilecek etkileşimi veya etkileşim eksikliği olarak ele alınmıştır. Örnek olarak, objelerle vurmak, kasıtlı olarak yaralamak, tıbbi müdahaleye veya yara bandına müdahale olacak şekilde zarar vermek, itmek, tekme atmak, çocuğa bir silahla yaklaşmak, kıyafetlerini çıkarmaya zorlamak, bedensel ceza ile disiplin uygulamaya çalışmak verilebilir.
Cinsel İstismar
Cinsel istismar, yetişkinlerin veya yaşı daha büyük çocukların çocuğa cinsel yolla dokunması, çocuğu failin bedenine cinsel yolla dokunması için veya diğer aktiviteleri cinsel yolla yapması için zorlaması veya cinsel ilişkiye zorlaması olarak ele alınmaktadır. Çocuğun fuhuş veya diğer yasa dışı cinsel uygulamalarda sömürücü kullanımı veya pornografik performanslarda ya da materyallerde sömürücü kullanımı da buna dahil olmaktadır.
Çocukluk Çağı Travmalarının Yetişkinlikteki Etkileri
Başka bir çalışmada (Dube vd. 2005), ise çocukluk çağı cinsel istismar maruz kalmış kişilerin intihara teşebbüsünün cinsel istismara maruz kalmamış kişilere göre iki kattan fazla olduğu tespit edilmiştir.
Çocukluk çağı travmalarına maruz kalmış kişilerin ilişkisel zorlanmalar da yaşayabildiği görülmektedir. Çocukluk çağında kötü muamele yaşantıları olan ebeveynlerin çocukları ile ilişkilerinde problematik rol değiştirme (ebeveyn – çocuk rolü), reddetme veya geri çekilme gibi deneyimleri ile yaşadıkları bu kötü muamele deneyimlerinin ilişkili olduğu saptanmıştır (Greene vd. 2020)
Çocukluk çağı travmaları Dünya Sağlık Örgütü tarafından farklı türlerde ortaya çıkan ve kültürel, ekonomik, sosyal uygulamalara kök salmış küresel bir problem olarak ele alınmaktadır (WHO, 2002).
Çocukluk Çağı Travmalarında Nasıl Bir Yol İzlenir?
Yapılan çalışmalarda kötü muameleye maruz kalan tüm çocukların psikopatoloji geliştirmediğini görmek psikolojik sağlamlığın ve bunu etkileyen faktörlerin önemli bir role sahip olduğunu da göstermektedir (Enoch, 2006). Çocukluk çağı dönemde psikolojik sağlamlığı / esnekliği arttıran faktörler de vardır. Bunlardan bazıları iyi akran ilişkileri (Fergusson et al. 1999), ebeveynlerde madde bağımlılığı veya antisosyal kişiliğin olmaması veya düşük aile veya çevre stresine sahip olmak (Jaffee et al. 2007) gibi faktörlerdir. Aynı zamanda iyi ebeveynlik ve ebeveynlerin gözetmesi psikopatoloji riskini azaltan faktörlerdendir (DuMont vd. 2007, Lansford vd. 2006).
Çocukluk çağı travmalarının yetişkinlikteki etkileri terapi sürecinde çalışılabilir. Bunun yanında travmatik yaşantılarla ilgili okumalar yapmak isteyen kişiler için Travma ve İyileşme (Judith Herman) ve Beden Kayıt Tutar (Bessel A. Van Der Kolk) kitapları önerilebilir.
KAYNAKÇA
American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., Text rev.). Washington, DC: American Psychiatric Association.
Cummings, M., Berkowitz, S. J., & Scribano, P. V. (2012). “Treatment of childhood sexual abuse: An updated review.” Current Psychiatry Report, 14, 599–607.
Dong M., Anda R.F., Felitti V.J., Dube S.R., Williamson D.F., Thompson T.J., Loo C.M., Giles W.H. (2004), “The interrelatedness of multiple forms of childhood abuse, neglect, and household dysfunction.” Child Abuse Negl 28:771–784
Dube S.R., Anda R.F., Whitfield C.L., Brown D.W., Felitti V.J., Dong M., Giles W.H. (2005), “Long-term consequences of childhood sexual abuse by gender of victim.” Am J Prev Med 28:430–438
DuMont K.A., Widom C.S., Czaja S.J. (2007), “Predictors of resilience in abused and neglected children grown-up: the role of individual and neighborhood characteristics.”, Child Abuse Negl 31:255–274
Enoch M.A. (2006), “Genetic and environmental influences on the development of alcoholism: resilience vs. risk.” Ann N Y Acad Sci 1094:193–201
Fergusson D.M., Woodward L.J., Horwood L.J. (1999), “Childhood peer relationship problems and young people's involvement with deviant peers in adolescence.”, J Abnorm Child Psychol 27:357– 369
Greene C.A., Haisley L., Wallace C., et al. (2020), “Intergenerational effects of childhood maltreatment: A systematic review of the parenting practices of adult survivors of childhood abuse, neglect, and violence”, Clinical Psychology Review, https://doi.org/10.1016/j.cpr.2020.101891
Koenen, K. C., Roberts, A. L., Stone, D. M., Dunn, E. C. (2010),“The epidemiology of early childhood trauma.”, The impact of early life trauma on health and disease: The hidden epidemic, 1.
Lansford J.E., Malone P.S., Stevens K.I., Dodge K.A., Bates J.E., Pettit G.S. (2006), “Developmental trajectories of externalizing and internalizing behaviors: factors underlying resilience in physically abused children.” Dev Psychopathol 18:35–55
World Health Organization (1999), “Report of the Consultation on Child Abuse Prevention 29–31 March 1999, WHO, Geneva.”, World Health Organization: Geneva.
Zlotnick, C., Johnson, J., Kohn, R., Vicente, B., Rioseco, P., Saldivia, S. (2008),“Childhood trauma, trauma in adulthood, and psychiatric diagnoses: results from a community sample”, Comprehensive psychiatry, 49(2), 163-169.
